WERKDESK KUNST EN CULTUUR

Arbeidsmarktrapport van de culturele en creatieve sector in de Metropoolregio Amsterdam

“Samen met ons netwerk willen we de sector versterken, dat begint wat mij betreft bij jonge makers.”

De Werkdesk Kunst en Cultuur heeft, in samenwerking met de afdeling Economische Zaken en Cultuur van de Gemeente Amsterdam, opdracht gegeven aan Onderzoek en Statistiek van de Gemeente Amsterdam om wederom de arbeidsmarkt in de regio te onderzoeken en in kaart te brengen. Hierbij worden onder andere het aantal vestigingen, banen en de hoogte van het inkomen in de sector meegenomen.

Eefje Korsten-Mulder: “Het jaarlijks in beeld brengen van onze arbeidsmarkt in de regio geeft de grootte van onze sector weer en geeft ons handvatten om samen met onze partners informatie, oplossingen en instrumenten te ontwikkelen die bijdragen aan een wendbare en weerbare arbeidsmarkt. Voor alle werkenden, werkgevers in de culturele en creatieve sector en geïnteresseerden: het rapport is echt een aanrader om te lezen.”

Werken in de culturele en creatieve sector

In gesprek met Willem van Rossum en Ina de Boer van het Amsterdam Fringe Festival, een jaarlijks theaterfestival dat in september plaatsvindt. Jonge en nieuwe makers krijgen de ruimte om te experimenteren en hun werk te tonen. Elf dagen lang zijn er op zo’n 25 locaties in Amsterdam meer dan 250 voorstellingen te zien, van theater tot dans tot performance.

Wat zien Ina en Willem in de praktijk?

“Voor jou zijn er letterlijk honderden anderen”

Jaarlijks heeft het Amsterdamse festival plek voor 55 makers, maar er komen rond de 500 aanmeldingen binnen. “Het klinkt hard”, zegt Ina, zakelijk leider van het Amsterdam Fringe Festival, “maar voor jou zijn er letterlijk honderden anderen. Het festival wil iedereen een plekje bieden, maar dat gaat niet.”

Financiële aspecten

“Budget voor meer makers hebben we simpelweg niet, en daar zit het probleem”, zegt Ina. “Er zijn veel te weinig speelplekken voor afgestudeerden en nieuwe makers. Geen geld, geen plek.” Makers die wel een plekje op het programma van het elfdaagse theaterfestival door heel Amsterdam bemachtigen, krijgen van begin tot eind begeleiding en een fee. Voorheen werkte dat anders, zegt Ina. Als maker betaalde je 150 euro om te mogen spelen op het festival, zoals dat bij internationale fringe-festivals gaat. “Eigenlijk is dat toch bizar. Dat je een maker laat betalen om het werk te laten zien. Dat kan gewoon niet meer vandaag de dag. Fair Pay is – gelukkig maar – essentieel. Wij betalen onze medewerkers conform de CAO Toneel en Dans, maar die is aan de lage kant, dus dat schiet niet op”, zegt Ina.

Eefje: “Uit het rapport blijkt dat het uurloon in de creatieve en culturele sector lager ligt dan het gemiddelde uurloon in de regio. Bij een algemeen gemiddeld uurloon van 28 euro komt de culturele en creatieve sector uit op 23 euro, in loondienst. Daarnaast werkt lang niet iedereen in deze sector met een arbeidscontract.”

Stijging aantal zzp’ers

Uit het onderzoek blijkt dat in 2018 89 procent zzp’er was en dat dit in 2023 steeg naar 91 procent.

Eefje: “Het percentage zzp’ers in de sector is heel hoog. Zij zijn verantwoordelijk voor de helft van alle banen in de sector. Kijkend naar de totale economie van de Metropoolregio Amsterdam, dan is 79% van alle ondernemingen een zzp-zaak en verantwoordelijk voor 19 procent van de banen.”

.

Ook Willem en Ina werken als zzp’er. “Dat heeft zijn voordelen”, zegt Willem. “Veel mensen met een creatief beroep zijn vrije vogels, als freelancer behoud je meer van die vrijheid.” Maar de keerzijde is ook onzekerheid. “Zo ongeveer iedereen doet er ander werk naast.” En dus is het belangrijk om de jonge makers zoveel mogelijk te begeleiden, zegt Willem. Hij weet hoe het is: hij ervoer het aan het begin van zijn carrière zelf. Veel stages, kaartjes scannen op festivals en karig betaalde klussen. Momenteel neemt hij deel aan De Generator West, een ontwikkeltraject mede geïnitieerd door de Werkdesk Kunst en Cultuur, om door te groeien tot zakelijk leider. “Als je qua budgetten niet meer voor de makers kunt betekenen, moet je kijken hoe je op andere manieren kunt bijdragen aan hun carrière en professionele ontwikkeling.”

Zo zijn er via Amsterdam Fringe Festival workshops en trainingen te volgen voor alle jonge makers. Daar worden ze bijvoorbeeld onderwezen over de zakelijke kant van het vak. “Hoe ga je om met je financiën, wat is je tarief, hoe kun je een fonds of een cultuurlening aanvragen? Dat zijn echt belangrijke zaken”, zegt Willem. “Daarnaast bieden we makers een springplank.” Het festival heeft ieder jaar de Fringe Awards, uitgereikt door een vakjury uit de sector. “Zo word je gezien door mensen uit het veld. Dat kan dan weer meer werk en zekerheid opleveren.”

Meer vrouwen dan mannen in de sector

“Tot je hogerop gaat kijken tenminste”, zegt Ina. “In topfuncties zijn het ineens allemaal mannen.” Als het aan Willem en Ina ligt was er een houdbaarheidsdatum en zou directeurschap net zo werken als presidentschap. ”Je zit vier jaar op je positie. Gaat het goed, dan mag je met vier jaar verlengen. Maar eindeloos blijven zitten: dat niet. “

Eefje: “Dit rapport maakt een foto van de arbeidsmarkt. De reden dat directeuren man of vrouw zijn of hoe lang ze blijven zitten, daar gaan andere partijen over. Wat ook opvalt is het aandeel van mensen zonder migratieachtergrond, dat is 67 procent. Dat is hoger dan in de totale arbeidsmarkt in de MRA. Daar is het 60 procent.

Verder kijken

Wat betreft diversiteit en inclusie verschuift het wel langzamerhand, zegt Ina. “Theater werd lange tijd gemaakt door witte mensen”, zegt Willem. “En als je alleen maar witte mensen in het theater ziet, denk je als jonge kijker ook dat het alleen voor witte mensen is.” En dat is nou juist wat deze sector zo belangrijk maakt, zegt Ina. “Op het toneel kan iedereen aan de macht zijn, ook wie afwijkt van jouw norm. Je leert verder kijken: wat is er buiten mijn eigen hokje te vinden?”

Eefje: “Het is goed te horen dat Willem de kennis die hij opdoet bij De Generator West weer doorgeeft aan de makers. We adviseren zzp’ers in de culturele en creatieve sector, die in de regio Groot-Amsterdam wonen en hun zakelijke skills willen ontwikkelen: je kunt een opleiding, workshops volgen of een coach inhuren: vraag financiering aan via Werktuig PPO, wij ondersteunen je zodat je zelf nog maar 50% hoeft te betalen. We horen van veel jonge makers dat ze de zakelijke kant niet geleerd hebben tijdens hun opleiding, of dat ze zich het niet meer goed kunnen herinneren. Samen met ons netwerk willen we de sector versterken, dat begint wat mij betreft bij jonge makers.”

Kijk op de pagina van de Werkdesk Kunst en Cultuur voor nog meer informatie over de CCS, of neem contact met ons op als je een vraag hebt.

Aanvullende informatie

• Amsterdam Fringe Festival is van 5 t/m 15 september in Amsterdam
• Lees het onderzoek van de Boekmanstichting, over de arbeidsmarktpositie van vrouwen in de kunstwereld
• Het rapport van Unesco, over de culturele leefwereld van jongeren in Nederland: the Culture

Belangrijkste bevindingen uit het rapport
De culturele en creatieve sector (CCS) in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) heeft tussen 2018 en 2023 een groei doorgemaakt. Zowel het aantal vestigingen als het aantal banen is sinds 2018 gestegen. In 2023 zijn er ruim 59 duizend vestigingen in de culturele en creatieve sector in de Metropoolregio Amsterdam en 109 duizend banen. De sector, die kunst, cultureel erfgoed, media, entertainment, en onderwijs omvat, heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de economie in onze arbeidsmarktregio. Lees het na in het onderzoek van Onderzoek & Statistiek in opdracht van de Werkdesk Kunst & Cultuur van het Regionaal Werkcentrum Groot-Amsterdam en de afdeling Economische Zaken en Cultuur van de gemeente Amsterdam.