W139 maakt keuzes.

Van het opzeggen van contracten tot afscheid nemen van het busje; er moest bezuinigd worden op ieder vlak, toen tentoonstellingsruimte W139 in 2021 buiten het Amsterdamse Kunstenplan viel. Via het Kunstenplan kunnen kunst- en cultuurinstellingen een vierjarige subsidie van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst (AFK) ontvangen. Die subsidie verzorgde sinds de oprichting van ‘De W’ in 1979 grotendeels de financiering.

Teveel gericht op een specialistisch publiek
Het initiatief van kunstenaars dat sinds 1979 een vrijplaats voor de kunsten biedt, werd bij de toetsing door het AFK in 2020 te veel iets voor ‘in-crowd’ genoemd; gericht op liefhebbers en een specialistisch publiek in plaats van de stad als geheel. Er was dan ook enigszins paniek, toen de productie- en presentatieruimte op de Warmoesstraat te horen kreeg, het vanaf 2021 vier jaar lang zonder te moeten doen.

Vernieuwen
Voor W139 reden om de gehele organisatie te herzien. “Ooit was de bedrijfsvoering van toen juist heel vooruitstrevend,” zegt directeur Annette Wolfsberger. “Alles lag in de handen van de exposerende kunstenaars – tot de communicatie aan toe. Al zorgde dat er ook voor dat keer op keer het wiel opnieuw uitgevonden werd – het was wel tijd voor iets nieuws.”

Van non-hiërarchie naar een handboek
Om W139 sterker te maken, werd aan de organisatie op zichzelf – buiten de wisselende tijdelijke exposities en kunstenaars – gewerkt. Zo werden er functieprofielen gecreëerd en een makershandboek geïntroduceerd: “W139 zit niet hiërarchisch in elkaar, wat goed werkt,” zegt Annette. “Maar juist dan is het handig om, naast de vrijheid, duidelijk in kaart te brengen waar de verantwoordelijkheden liggen.”

“Halen we die marathon wel?”
Wat in ieder geval duidelijk werd: zonder steun van de gemeente is het lastig overleven. Ondanks tomeloze inzet, een subsidie via het Mondriaan Fonds en donaties van dertien musea. “Die donaties waren veelbetekenend,” zegt Annette. “Je voelt dat je gedragen en gezien wordt. Maar het bleef een gigantische marathon aan subsidies met veel onzekerheid.”

Richting overzicht en toekomstbestendigheid
Toen W139 in 2022 de hele organisatie ondersteboven keerde, schakelde Annette de hulp in van Femke via de HR-voucher van de Rijkscultuurfondsen. Femke hielp W139 om duidelijke functieprofielen te introduceren en processen in kaart te brengen, om zo een meer toekomstbestendige organisatie te creëren.

Links: Annette Wolfsberger, directeur W139. Rechts: Femke Theuws, adviseur voor de Werkdesk Kunst en Cultuur.

Femke Theuws, sinds 2024 zelfstandig HR adviseur via de Werkdesk Kunst en Cultuur: “Bestaansonzekerheid maakt ook de communicatie naar je mensen ingewikkeld. Je werkt aan toekomstige exposities, maar kan maar weinig zekerheid bieden. Kunnen de plannen wel doorgaan, en in welke mate? Het feit dat W139 – naast een schoonmaker en een parttime financieel medewerker – alleen maar met zzp’ers werkt, maakt die onzekerheid niet bepaald minder.”

W139 laat van zich horen in de Wallenbuurt
In 2022 wordt het belang van W139 voor de stad en de buurt dan toch gezien. Als een experimentele, artistieke plek biedt W139 tegengeluid in de almaar toeristischer wordende Wallenbuurt. Met noodsteun van Stadsdeel Centrum van 200.000 euro kwam W139 de resterende twee jaar tot de volgende subsidieronde van het AFK door. “Zonder die noodsteun hadden we het niet gered, wat maar weer laat zien hoe afhankelijk je van subsidies bent,” zegt Annette.

Bewerkelijk proces
Dit jaar deed W139 een nieuwe aanvraag bij het AFK. “In zo’n aanvraag zit ongelofelijk veel werk,” zegt Femke. “Bovendien blijft het lang onzeker: de deadline voor het indienen van de aanvraag is in februari – dan ben je al bezig met de programmering van het aankomende jaar. Maar pas in de zomer krijg je een voorlopige uitslag en in december worden de subsidies definitief vastgesteld in de gemeenteraad.”

 

Femke Theuws: “Projecten worden opgezet en tentoonstellingen gepland, terwijl nog niet duidelijk is of er uiteindelijk geld voor is. En als dan de subsidie wegvalt, valt het ook direct vier jaar weg – dat maakt het heel fragiel.”

Nieuwe uitdagingen
Op gebied van subsidie kan W139 de komende vier jaar opgelucht ademhalen: hun aanvraag bij het AFK werd deze ronde goedgekeurd. Vanaf 2025 ontvangen ze de subsidie weer, maar dan is er een andere maatregel die de bedrijfsvoering bemoeilijkt: vanaf 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst volledig handhaven op schijnzelfstandigheid volgens de wet DBA (Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie). Iets dat voor een organisatie die – net als velen andere in de kunst- en cultuursector – bijna enkel op zzp’ers draait, tal van ingewikkeldheden oplevert.

Annette, Femke en de wet DBA
“Dan denk je, de organisatie staat sterk, de financiering komt op orde: we kunnen even bijkomen – krijg je dit,” zegt Annette. “Voor functies als programmamaker of producent ligt het straks heel ingewikkeld,” zegt Femke. “Er is ook veel onduidelijk: sectorspecifieke richtlijnen in deze wet DBA zijn er nog niet.”

Zzp’ers willen vrijheid
Wat wel duidelijk is, is dat het niet mogelijk is om iedere zzp’er een contract aan te bieden. “Bovendien staat ook niet iedere zzp’er daar om te springen,” zegt Femke. “Ze zijn gehecht aan hun vrijheid, kunnen met een parttime dienstverband geen gebruik meer maken van hun ondernemersaftrek en gaan er op de korte termijn financieel niet op vooruit.”

Veranderingen aanpakken met de adviezen van de Werkdesk Kunst en Cultuur
“We hebben een groot team en dat willen we graag zo houden,” zegt Annette. Met minder mensen werken betekent ook minder mensen een kans kunnen bieden – en juist dat is wat ze bij W139 willen doen. Met de hulp van Femke via de Werkdesk Kunst en Cultuur bereidt W139 zich met de kennis die ze hebben voor op volgend jaar. Veel is afwachten. Annette: “En stel je voor dat je dit allemaal zelf moet uitzoeken. Dit zijn zaken waar makers over het algemeen niet het meeste verstand van hebben. Maar het is belangrijk: het braafste jongetje van de klas hoef je niet te zijn, maar dit soort veranderingen wil je goed aanpakken.”

Meer weten over de wet DBA, of het in dienst nemen van zzp’ers?
Ga naar de Werkdesk Kunst en Cultuur voor informatie voor werkgevers of bekijk alvast de twee webinars van Sociale Zaken en Werkgelegenheid:
Webinar voor zelfstandigen
Webinar voor opdrachtgevers

Liever een persoonlijk adviesgesprek?
De Werkdesk biedt (gratis) adviesgesprekken aan waarbij we jouw vragen rondom personeelsbeleid samen bespreken. Neem contact met ons op als je interesse hebt!